Ο Ιούνιος

ΙΟΥΝΙΟΣ ΣΚΙΡΟΦΟΡΤΩΝ                                                                               Ν. ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣ

Ετυμολογία: Ιούνιος απ' τη λατινική Junius: Juno = Ηρα. Αρα Ιούνιος: ηρωικός ή Ηραίος: μήνας αφιερωμένος στην Ηρα. Ηρα είναι το θηλυκό του Ηρως.

Αρχαίες γιορτές: σχετικές με τις τροπές του Ηλίου.

Χριστιανικές γιορτές: των Ηλιοτροπίων. [Ενώ στις 25 Δεκ. γιορτάζονται οι χειμερινές τροπές του Ηλιου (Χριστούγεννα), έξι μήνες μετά, στις 24 Ιουν., γιορτάζονται οι θερινές του τροπές, μαζί με το «Γενέθλιον» Ιωάννου του Προδρόμου (24 Ιουνίου). Το γενέθλιο συμπίπτει με τις θερινές τροπές του ηλίου. Την ημέρα αυτή «τ' Αη Γιαννιού του Λιοτροπιού (Κύθνος) ή Λιτροπίου (Κύμη) ή Αλιτροπιού (Λέσβος)...», τραγουδούν «Ο Ηλιος τρέμει/γυρίζει σαν τροχός,/είναι θαμπερός». Πολλοί ακολουθώντας το πανάρχαιο έθιμο ανάβουν φωτιές στους δρόμους και πηδάνε πάνω απ' αυτές λέγοντας: «Αφήνω το κακό, πάω στο καλλίτερο». Οι αρχαίοι γύρω από τις καθαρτήριες πυρές που άναβαν στο Αστυ την ίδια μέρα των τροπών του Ηλίου έλεγαν: «Εφυγον κακόν, εύρον άμεινον».

Σκιροφοριών. Σκιροφόρια: Ο μήνας ονομάζεται έτσι από τα Σκιροφόρια. Οι Αθηναίοι, εκτός από τις πυρές, στις 12 Σκιροφοριώνος γιόρταζαν το θερινό ηλιοτρόπιο. Ο ιερεύς του Ηλίου με την ιέρεια της Αθηνάς και του Ποσειδώνα πήγαιναν να θυσιάσουν στο Θεό Ηλιο κρατώντας πολύχρωμες ομπρέλες (σκίρα) κι από κει τα Σκιροφόρια. Ο ιερέας του Ηλιου κρατάει Ηλιοτρόπιον, φοράει μίτρα απαστράπτουσα και χρυσή ακτινωτή μάσκα υποδυόμενος τον θεό.

Λαογραφία: Στις 24 τ' Αη Γιαννιού του Λιοτροπιού (Κύθνος) ή Λιτροπίου (Κύμη) ή Αλιτροπιού (Λέσβος) τραγουδούν: «Ο Ηλιος τρέμει γυρίζει σαν τροχός, είναι θαμπερός». Πολλοί ακολουθώντας το πανάρχαιο έθιμο ανάβουν φωτιές στους δρόμους και πηδάνε πάνω απ' αυτές λέγοντας: «Αφήνω το κακό, πάω στο καλλίτερο».
Οι φωτιές τ' Αη Γιαννιού: Ο άγιος λέγεται Λαμπαδάρης (Αθήνα) ή Λαμπροφόρος (Κύπρος). Στις 23 ανάβουν φωτιές και πηδάνε πάνω απ' αυτές λέγοντας: «Αφήνω το κακό, πάω στο καλό». Την παραμονή των Σκιροφοριών άναβαν πυρές καθαρτήριες στο άστυ, λέγοντας:

«Εφυγον κακόν, ευρον άμεινον».

Κλήδονας: Από τα κληρομαντεία αναμένονται: ταραχές για συντάξεις, τρομονόμο και άνω/κάτω...ποιήσεις της εκπαίδευσης. Κλήδονας: Τα υπόλοιπα <Ακρίβεια, Ανεργία, Ολυμπιάδα, Ελληνοκυπριακά...> τα μαντεύουμε... από τον Κλήδονα τ' Αη Γιαννού. Η προετοιμασία του Κλήδονα -γράφει ο Μέγας- γίνεται την παραμονή της γιορτής ως εξής: «Ενα αγόρι ή ένα κορίτσι τυχερό, που έχει δηλ. εν ζωή τους γονείς του, φέρνει από τη βρύση (ή από το πηγάδι) αμίλητο (ή βουβό ή αρπαχτικό) νερό»· και το αδειάζει σε ένα μικρό

κιούπι. Τα άλλα παιδιά, νέοι και νέες που έχουν μαζευτεί, ρίχνουν στο αγγείο το ριζακάρι τους: ένα δαχτυλίδι, ένα σκουλαρίκι κ.λπ. Κατόπιν σκεπάζουν το κιούπι με ένα κόκκινο πανί, το κλειδώνουν με κλειδαριά και «το εκθέτουν τη νύχτα, για να... αστρονομιστεί.» (Γ. Α. Μέγας. "Ελληνικαί Εορταί και Εθιμα...", Αθήναι 1979, σ. 217) Το άνοιγμα του κλήδονα γίνεται το πρωί «Βγαίνοντας ο Ηλιος».

Από το ιστολόγιο της Βούλας Βαβαρούτσου