ΧΕΛΙΔΟΝΙΣΜΑΤΑ – Ανοιξιάτικοι αγερμοί
( Το έθιμο της Χελιδόνας στην Καισάρεια Κοζάνης )
Πανάρχαιο έθιμο, ζωντανό μέχρι σήμερα σε αρκετά χωριά του Νομού μας όπως και στην Καισάρεια Κοζάνης.
Τα χελιδονίσματα είναι γνωστά στα χωριά της περιοχής ‘’ ΤΣΙΑΡΤΣΙΑΜΠΑ ,, τα χωριά που βρίσκονται στα νότια της πόλεως Κοζάνης που είναι μέρος της αρχαίας ΕΛΙΜΕΙΑΣ της Γής που κατοικούνταν από τους ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ πριν τον Μέγα Αλέξανδρο και μετά από αυτόν. Το έθιμο πέρασε στους Βυζαντινούς χρόνους, με τα βυζαντινά παιδιά να τραγουδάνε «Ήλθε ήλθε χελιδών, καλάς ώρας άγουσα, καλούς ενιαυτούς, επί γαστέρι λευκά κηπί (και επί) νώτα μέλαινα».
Ακράδαντα πιστεύω ότι και οι μικροί βυζαντινοί που κατοικούσαν στον χώρο του Παλαιοκάστρου Καισάρειας ( όπου και έδρα επισκόπου τον 4ο αιώνα μΧ. ) τα ίδια χελιδονίσματα τραγουδούσαν. Τα Χελιδονίσματα διασώθηκαν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και έφτασαν μέχρι τις μέρες μας.
Την παραμονή της έλευσης του Μάρτη, δηλ. την τελευταία βραδιά του Φλεβάρη, οι μανάδες έχουν την συνήθεια να δένουν στο χέρι των παιδιών, την ασπροκόκκινη κλωστή (στριφτό νήμα από κόκκινη και άσπρη κλωστή) «για να μην τα κάψει ο Ήλιος του ανοιξιάτικου Μάρτη» για να μη τα «πιάνει» ο Μάρτης. Που σημαίνει ότι οι αχτίδες του Μαρτιάτικου ήλιου είναι τόσο καυτές που κινδυνεύουν να μαυρίσουν. Και δεδομένου στην παράδοση ότι οι γυναίκες έπρεπε να είναι «αφράτες» και «άσπρες» σαν το γάλα, έπρεπε να φυλαχθούν Οι λαογράφοι την συνδέουν με την «κρόκη» που οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων έδεναν στο πόδι ή στο χέρι τους.
Τον «Μάρτη» τον βγάζουν από το χέρι, όταν θα δουν το πρώτο χελιδόνι. Τότε μόνο τον βάζουν κάτω από μία πέτρα κάνοντας συγχρόνως και μία ευχή ή πάλι τον κρεμάνε στον φράχτη της αυλής, να τον πάρουν τα χελιδόνια και να χτίσουν τη φωλιά τους. Το πρωί της 1ης Μαρτίου τα παιδιά (αγόρια και κορίτσια), κρατώντας ένα ξύλινο ομοίωμα χελιδόνας, πλημμυρίζουν τους δρόμους του χωριού και περνώντας από σπίτι σε σπίτι αναγγέλλουν τον ερχομό της Άνοιξης και των χελιδονιών, τραγουδώντας:
- Χελιδόνα έρχιτι, απ΄τη μαύρη Θάλασσα Θάλασσα ν΄απέρασι, βρήκι Ανόϊα κι κατώγια Πύργου ν΄εθεμέλιουσι, έκατσι κι λάλησι Κι γλυκουκηλάϊδισι ¨Μώρ΄ καλή νοικουκυρά, σέβα έβγα στου κιλάρι Φέρι αυγά σαρακουστά, κι σχοινιά πεντηκουστά Για να δέσουμι του Μάρτη κι τού τσιληπουρδάκι,, Όξου πουντικοί και ψήλοι, μέσα Ήλιους κι χαρά
Για χαρά Καλημέρα, κι τ΄χρόν΄
(το τραγούδι των χελιδονισμάτων, είναι όπως το κατέγραψα από κατοίκους ηλικιωμένους της Καισάρειας Κοζάνης σε επιτόπια έρευνα πριν από κάποια χρόνια)
και ο τόπος και το τραγούδι του Καισάρεια Κοζάνης
από το Αρχείο Ιστορίας και τέχνης
( Το έθιμο της Χελιδόνας στην Καισάρεια Κοζάνης )
Πανάρχαιο έθιμο, ζωντανό μέχρι σήμερα σε αρκετά χωριά του Νομού μας όπως και στην Καισάρεια Κοζάνης.
Τα χελιδονίσματα είναι γνωστά στα χωριά της περιοχής ‘’ ΤΣΙΑΡΤΣΙΑΜΠΑ ,, τα χωριά που βρίσκονται στα νότια της πόλεως Κοζάνης που είναι μέρος της αρχαίας ΕΛΙΜΕΙΑΣ της Γής που κατοικούνταν από τους ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ πριν τον Μέγα Αλέξανδρο και μετά από αυτόν. Το έθιμο πέρασε στους Βυζαντινούς χρόνους, με τα βυζαντινά παιδιά να τραγουδάνε «Ήλθε ήλθε χελιδών, καλάς ώρας άγουσα, καλούς ενιαυτούς, επί γαστέρι λευκά κηπί (και επί) νώτα μέλαινα».
Ακράδαντα πιστεύω ότι και οι μικροί βυζαντινοί που κατοικούσαν στον χώρο του Παλαιοκάστρου Καισάρειας ( όπου και έδρα επισκόπου τον 4ο αιώνα μΧ. ) τα ίδια χελιδονίσματα τραγουδούσαν. Τα Χελιδονίσματα διασώθηκαν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και έφτασαν μέχρι τις μέρες μας.
Την παραμονή της έλευσης του Μάρτη, δηλ. την τελευταία βραδιά του Φλεβάρη, οι μανάδες έχουν την συνήθεια να δένουν στο χέρι των παιδιών, την ασπροκόκκινη κλωστή (στριφτό νήμα από κόκκινη και άσπρη κλωστή) «για να μην τα κάψει ο Ήλιος του ανοιξιάτικου Μάρτη» για να μη τα «πιάνει» ο Μάρτης. Που σημαίνει ότι οι αχτίδες του Μαρτιάτικου ήλιου είναι τόσο καυτές που κινδυνεύουν να μαυρίσουν. Και δεδομένου στην παράδοση ότι οι γυναίκες έπρεπε να είναι «αφράτες» και «άσπρες» σαν το γάλα, έπρεπε να φυλαχθούν Οι λαογράφοι την συνδέουν με την «κρόκη» που οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων έδεναν στο πόδι ή στο χέρι τους.
Τον «Μάρτη» τον βγάζουν από το χέρι, όταν θα δουν το πρώτο χελιδόνι. Τότε μόνο τον βάζουν κάτω από μία πέτρα κάνοντας συγχρόνως και μία ευχή ή πάλι τον κρεμάνε στον φράχτη της αυλής, να τον πάρουν τα χελιδόνια και να χτίσουν τη φωλιά τους. Το πρωί της 1ης Μαρτίου τα παιδιά (αγόρια και κορίτσια), κρατώντας ένα ξύλινο ομοίωμα χελιδόνας, πλημμυρίζουν τους δρόμους του χωριού και περνώντας από σπίτι σε σπίτι αναγγέλλουν τον ερχομό της Άνοιξης και των χελιδονιών, τραγουδώντας:
- Χελιδόνα έρχιτι, απ΄τη μαύρη Θάλασσα Θάλασσα ν΄απέρασι, βρήκι Ανόϊα κι κατώγια Πύργου ν΄εθεμέλιουσι, έκατσι κι λάλησι Κι γλυκουκηλάϊδισι ¨Μώρ΄ καλή νοικουκυρά, σέβα έβγα στου κιλάρι Φέρι αυγά σαρακουστά, κι σχοινιά πεντηκουστά Για να δέσουμι του Μάρτη κι τού τσιληπουρδάκι,, Όξου πουντικοί και ψήλοι, μέσα Ήλιους κι χαρά
Για χαρά Καλημέρα, κι τ΄χρόν΄
(το τραγούδι των χελιδονισμάτων, είναι όπως το κατέγραψα από κατοίκους ηλικιωμένους της Καισάρειας Κοζάνης σε επιτόπια έρευνα πριν από κάποια χρόνια)
και ο τόπος και το τραγούδι του Καισάρεια Κοζάνης
από το Αρχείο Ιστορίας και τέχνης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου